Üstün zekâlı çocukların eğitiminde hızlandırma yöntemlerinden biri olan sınıf atlatma, 1., 2. ve 3. sınıflarda, velinin talebi üzerine gerçekleştirilen bir uygulamadır. Bu süreçte, öğrencinin atlatılmak istenen sınıfa ait tüm bilgi ve becerilerinin değerlendirildiği bir sınav yapılır. Bunun yanı sıra, öğrencinin sosyal, duygusal ve fiziksel gelişim özellikleri de dikkate alınır. Sınıf atlatma işlemi, yalnızca bir defaya mahsus olmak üzere, ders yılının başladığı tarihten itibaren bir ay içinde gerçekleştirilir. Bu uygulama genellikle erken yaşta okuma-yazma öğrenmiş ve yaşıtlarına kıyasla daha geniş bir bilgi birikimine sahip olan 1. sınıf öğrencileri için düşünülmektedir.
Bu tür öğrenciler, okuma-yazma gibi temel becerileri 2-3 yıldır biliyor olmanın getirdiği sıkılma durumu nedeniyle, veliler açısından sınıf atlatmayı zorunlu bir seçenek haline getirebilir. Ayrıca, bu durum öğretmenler için de bir yük oluşturabilir. Sınıf öğretmeninin, bu tür bir öğrenciye özel bir çalışma planı hazırlaması, sınıf içinde ona uygun görevler vermesi, rehberlik etmesi ve yeni etkinlikler tasarlaması, öğretmen açısından oldukça zorlayıcı bir süreçtir. Bu nedenle, sınıf atlatma kararı alınmadan önce, öğrencinin üstün zekâlı olduğuna dair bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Üstün Zekâya Dair Erken Belirtiler Nelerdir?
Üstün zekâlı çocukların erken yaşta gösterdiği belirtiler arasında dil becerilerinin gelişmişliği, kelime dağarcığının genişliği, kelimeler arasında bağlantı kurma ve cümle oluşturma becerilerinin yaşıtlarına kıyasla daha erken dönemde ortaya çıkması yer almaktadır. Bu çocuklar, hızlı bir gelişim süreci sergileyerek çevrelerini, insanları ve dünyayı anlamak için daha fazla kelimeye ihtiyaç duyarlar. Bu durum, okuma-yazmayı bir ihtiyaç haline getirir ve keşfederek öğrenmenin temelini oluşturur.
Sınıf Atlatma Kararı Verilmeli mi?
Sınıf atlatma kararı genellikle erken yaşta okuma-yazma öğrenmiş çocuklar için gündeme gelmektedir. Ancak, bu noktada erken okuma-yazma öğrenmenin üstün zekâlılık göstergesi olup olmadığının doğru bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Üstün zekâlılık bağlamında erken okuma-yazma öğrenme, çocuğun 5 yaşından önce, kendi ilgi ve merak duygusunun bir sonucu olarak, keşfederek öğrenmesiyle ilişkilidir. Buna karşın, 6 yaş ve sonrasında, çevresel uyaranların zenginliği veya aile ve okulun eğitim politikaları doğrultusunda öğrenilen okuma-yazma becerisi, üstün zekâlılık göstergesi olarak kabul edilmemelidir.
Araştırmalar, sınıftaki diğer öğrencilerle aynı seviyede olan, ancak dış müdahalelerle okuma-yazmaya birkaç ay erken başlayan çocukların bu avantajlarının en geç 2. sınıfta ortadan kalktığını göstermektedir. Bu durum, üstün zekâlılıkla ilişkilendirilemeyen erken öğrenmenin, uzun vadede bir avantaj sağlamadığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, üstün zekâlılık değerlendirmesi yapılmamış bir çocuk için sınıf atlatma kararı alınmamalıdır. Hızlı ve derin öğrenme becerisi, genel akademik merak ve öğrenme motivasyonu gibi özellikler gözlemlenmediği sürece, sınıf atlatma gündeme getirilmemelidir.
Sınıf Atlatma Kararında Sadece Zihinsel Gelişim Mi Dikkate Alınmalıdır?
Sınıf atlatma kararı alınırken yalnızca zihinsel gelişim değil, fiziksel, duygusal ve sosyal gelişim de dikkate alınmalıdır. Üstün zekâlı çocuklarda sıklıkla görülen *asenkron gelişim* (gelişim alanlarının aynı hızda ilerlememesi), bir alandaki üstünlüğün diğer alanlarda da üstünlük sağlayacağı anlamına gelmemektedir. Bu durum, çocuğun sınıfın en iyilerinden biri olmasını sağlasa da, mükemmeliyetçi yapısı nedeniyle yaşıtlarıyla rekabet edemediğinde sorunlar yaşamasına neden olabilir.
Ayrıca, sınıf atlatma sonrasında, çocuğun yeni sınıfında yaşça daha büyük ve aynı zamanda üstün zekâlı öğrencilerle karşılaşması muhtemeldir. Bu durum, özellikle küçük yaşlarda, dikkat süresi gibi alanlarda önemli dezavantajlar yaratabilir.
Sınıf Atlatmanın Uzun Vadeli Etkileri
Sınıf atlatma, bazı durumlarda öğrencinin kısa vadede parlak sonuçlar almasını sağlayabilir. Ancak, uzun vadede, özellikle merkezi sınavlar (LGS, bursluluk sınavları, BİLSEM) gibi istikrarlı bir çalışma gerektiren süreçlerde, öğrencinin potansiyelinin altında performans göstermesine neden olabilir. Bu tür sınavlarda başarı, yalnızca öğrenme potansiyeline değil, aynı zamanda duygusal dayanıklılığa (stresle başa çıkma) ve sosyal olgunluğa bağlıdır.
Üstün zekâlı olduğu düşünülen bir çocuğun BİLSEM’e yerleşmesi hedefleniyorsa, bu sürecin şansa bırakılmaması ve ailenin çocuğu desteklemesi gerekmektedir. Ancak, BİLSEM tablet uygulamasında yaş normu bulunmadığından, sınıf atlatmış ve yaşıtlarından küçük olan bir çocuğun, kendisinden büyük öğrencilerle aynı performansı göstermesi beklenmektedir. Bu durum, çocuğun dezavantaj yaşamasına neden olabilir.
Sınıf Atlatma Yerine Alternatif Çözümler
Sınıf atlatma yerine, öğrencinin sınıf içinde yatay zenginleştirme yöntemleriyle desteklenmesi önerilmektedir. Bu yöntemler arasında, öğrencinin ilgisine yönelik ileri düzey okuma materyalleri, daha zorlayıcı kaynaklar, proje çalışmaları, araştırma yapma ve rapor hazırlama gibi etkinlikler yer alabilir. Ayrıca, verilen ödevlerin öğrencinin seviyesine uygun olarak düzenlenmesi önemlidir. Örneğin, bir sesi 10 kez okuma gibi tekrara dayalı ödevler, öğrencinin öğrenme motivasyonunu olumsuz etkileyebilir.
Okul dışında ise, velilerin çocuğun baskın yeteneklerini destekleyecek şekilde, üst sınıf müfredatını kapsayan bir hızlandırma programı uygulamaları önerilmektedir. Bu süreçte, akıl yürütme, problem çözme ve mantık muhakemesi gibi becerilere yönelik etkinlikler yapılmalıdır.
Sınıf Atlatma Kararı Alınacaksa Nelere Dikkat Edilmelidir?
Sınıf atlatma kararı alınmadan önce, öğrencinin akademik performansı bir yıl boyunca gözlemlenmeli ve hızlandırma çalışmaları yapılmalıdır. Atlatılacak sınıfa ait bilgi ve beceriler öğrenciye kazandırılmadan sınıf atlatma yapılmamalıdır. Özellikle 1. sınıfın atlatılması önerilmemektedir. Çünkü hızlı öğrenme ile verilmeyen bilgi ve becerilerin bilinmesi aynı şey değildir.
Sınıf atlatma kararı alınmadan önce, öğrencinin zekâ düzeyinin mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme sonucunda, öğrencinin yaşıtlarının ortalamasının çok üzerinde bir performans göstermesi beklenmelidir.
Sınıf Atlatma Hangi Sınıflarda Tercih Edilmelidir?
Sınıf atlatma bir defaya mahsus bir uygulama olduğundan, bu kararın hangi sınıfta alınacağı önemlidir. 1. sınıfın atlatılması yerine, 2. sınıfın atlatılarak doğrudan 3. sınıfa geçiş yapılması daha uygun bir seçenek olarak değerlendirilmektedir. 1. sınıf, öğrencinin okula uyum sağlama süreci açısından kritik bir dönemdir ve bu dönemin atlanması önerilmemektedir.
Sonuç
Sınıf atlatma, üstün zekâlı çocuklar için uygun bir hızlandırma yöntemi olmakla birlikte, bu karar alınırken öğrencinin tüm gelişim alanları dikkate alınmalıdır. Çocuğun duygusal durumu göz ardı edilerek, birden fazla değişkenle başa çıkması beklenirse, bu durum çocuğun kendilik algısında olumsuz etkiler yaratabilir. Bu nedenle, sınıf atlatma kararı titizlikle değerlendirilmelidir.
#ÜstünZekalıÇocuklarİçinMentorluk
#ÜstünZekalılarİçinPsikolojikDanışma
Yazar: Yusuf Aydın
Uzman Psikolojik Danışman
Eğer üstün zekalı bireyler veya çocuklar ile ilgili sorularınız varsa, bize yazabilirsiniz. Sorularınızı yanıtlamaktan memnuniyet duyarız.
iletişim:cizoakademi@gmail.com